Không như những đề tài tham gia hội thi Sáng tạo Kỹ thuật TP>HCM khác, Giải páp sáng tạo của Dũng “Liduta” phải được thị trường chấp nhận thì anh mới dự thi. Anh đang làm việc tại một nơi chuyên chế tạo, sản xuất các thiết bị chế biến thực phẩm có tên viết tắt là “Liduta” (Trung tâm Phát triển công nghệ & thiết bị). Sau thành công của những dây chuyền chế biến mỳ, máy đóng gói tự động…, một sản phẩm sống còn khác của Liduta là dây chuyền chiết rót vô chai tự động lại cứ phải “auto… hand” khi đếnkhâu dãn nhãn. Khách đặt hàng cứ hỏi cắc cớ: “Ủa, dây chuyền tự động khép kín sao không có khâu dãn nhãn ở trỏng?” Thế là…
Yêu cầu đến từ… Campuchia!
Mọi chuyện bắt đầu từ người khách đến từ Campuchia. “Ông ấy đến để đặt một dây chuyền vô chai rượu chát. Kem theo đó là yêu cầu có 3 nhãn sẽ được dán ở thân và cổ chai khi rượu ra hoìan chỉnh. Tụi này… thua!”. Kỹ sư Vũ Ngọc Dũng mỉm cười nhớ lại “động cơ” ban đầu thúc đẩyviệc thiết kế, chế tạo chiếc máy dãn nhãn tự động (MDNTD) của anh. Từng là kỹ sư công nghệ chế tạo máy của trường đại học báchkhoa Hà nội, rồi là giảng viên về kỹ thuật công nghiệp của trười đại học ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh nên anh không gặp trở ngại gì về lĩnh vực chuyên môn, nhất là khi đã từng viết những giáo trình về lý thuyết kỹ thuật cơ khí, về bản vẽ thiết kế máy. Mặt khác, dây chuyền chiết rót vô chai tự động các lọai nông dược, mỹ phẩm, giải khát (đã được sản xuất trước tại trung tâm) gồm băng tải nối các máy rửa chai, vô chai, đóng nắp, máy rút màng co cũng đến lúc cần phải hòan chỉnhhơn. Áp lực từ số lượng đặt hàng và yêu cầu đặt ra từ các nhà sản xuất là “làm dãn nhãn luôn được không?” ngày một tăng mạnh. “Nếu không nhanh chóng đáp ứng thì khả năngmất khách là điều tất yếu”. Thế là anh gấp rút bắt tay vào việc.
Công việc đầu tiên của anh là đi tham quan chiếc MDNTD ngọainhập được đặt ở trường Cao đẳng dạy nghề Thủ đức. “Xem catalogue vẫn chưa hình dung ra được, đến khi rờ tận cả máy mình vẫn chưa “cảm” được gì!” – anh đưa tay vỗ nhẹ vào đầu, như muốn giấu đi sự lúng túng “ngây thơ… vô số tội” của mình lúc đó. Chạy xuống xưởng nông dược Long Hiệp ở tận Long an để xem một MDNTD ngọai nhập khác, mọi giác quan của anh được tập trung cao độ chỉ để làm mỗi một việc: nhớ thật kỹ, thật chính xác để về vẽ lại tòan bộ kết cấu máy! Sau hai tháng, các bộ phận chính của máy gồm cụm điện (motor, quạt hút, máy nén khí), cụm thân và sơ đồ truyền động, cụm trục và ổ trục, cụm hộp nhãn đã lần lượt hiện hình trên bản vẽ. Suốt hai tháng trời lụi cụi vẽ ấy, nguồn tham khảo duy nhất của anh là tài liệu, thiết bị có từ các trường đại học và các nhà máy lớn. “Gay nhất là lúc vẽ bộ phận cơ cấu truyền động với kích thước của các bánh răng trục. Vì các bộ phận này liên quan chặt chẽ với nhau nên nếu thay đổi bất kỳ chi tiết nào, tất cả đều phải thay đổi lại hết cho phù hợp” – anh đưa tay chỉ trên bản vẽ giải thích.
Kỹ đến thế, nhưng anh cũng phải “xiểng niểng” cho một lần sơ ý đểnh đỏang của mình. Số là, lúc đưa bản vẽ xuống xưởng chế tạo, có một bản vẽ liên quan đến tọa độ, vị trí của cụm trục và ổ trục anh quên, sửa… sót (!), các cộng sự thì cứ “vô tư” theo y bản vẽ mà làm. “Cú đó làm mình mất hồn! tưởng đâu bay luôn cả thân máy gần mấy chục triệu đồng chứ ít ỏi gì!”. Chưa hết chuyện, anh đến là khổ với cấu tạo đặc biệt của trục xoắn vít phân phối chai: hình dạng côn, bước xoắn thay đổi và profin rãnh dạng cung tròn. Nếu làm trên máy tiện thì có thể xoay bàn dao để tiện côn, và dùng dao tiện định hình để tiện profin rãnh cung tròn. Nhưng bước xoắn thay đổ thì làm sao tiện được? Chẳng lẽ lại tìm nơi nào có máy tiện chuyên dùng đặc biệt để gia công? Nghĩ mãi, cuối cùng anh mới tìm ra cách là làm mẫu gỗ bằng tay, sau đó đúc nhôm rồi đưa lên máy tiện để mài, sửa nguội. Thế mà ổn! Đó là còn chưa tính đến chuyện anh phải chế tạo thử mẫu bìa cứng để kiểm tra quỹ đạo của hộp cấp nhãn, coi xem nó có tiếp xúc đúng với trục bôi keo lên cây chuyền nhãn hay không vì quỹ đạo chuyển động của hộp nhãn quá phức tạp.
Vẽ tới đâu anh luôn hình dung ra nguyên lý làm việc của máy tới đó. Cứ theo những gì anh vẽ thì nhãn đựng trong hộp có thể điều chỉnh vị trí nhờ các vít điều chỉnh. Hộp nhãn nhờ có xi lanh khí nén sẽ kéo ra khi không có chai, và đẩy vào khi có chai. Hộp nhãn được gá trên hai chốt cam và con chạy, sẽ chuyển động sao cho nhãn tiếp xúc với cây chuyền nhãn đã bôi keo. Lúc đó, kéo chứa tiếp xúc với trục bôi keo lên bề mặt cây chuyền nhãn, tiếp xúc với nhãn và mang nhãn đến băng tải puly chân không. Do puly chân không có càng gỡ nhãn ra nên hút vào băng tải rồi dán lên chai. Sau đó, chai được chạy trênbăng tải bản lề xích inox, được trục vít xoắn phân phối chai tách ra đưa đến băng tải puly chân không. Tại đây chai vừa chạy vửa xoay tròn đễ nhãn dán lên chai…
Thương mại hóa giải pháp trước khi dự thi…!
Bốn tháng sau thì máy làm xong. “Hồi hộp nhất là hôm chạy thử máy. Nó mà không họat động thì không biết phải… trốn đi đâu nữa!” – anh lắc đầu như không dám tin vào kết quả mà mình đã làm được. Sau những lần kiểm tra, chỉnh sửa cho hòan chỉnh, cuối cùng chiếc MDNTD đã hòan tất. Với một nguyên lý làm việc đồng bộ, chặt chẽ, hạn chế được việc sử dụng một lượng nhân công lao động rất lớn – MDNTD cho năng súât dán 5000 nhãn/giờ, dán được nhiều kích cỡ (dài tối đa 160 mm, rộng 65 mm), bảo đảm nhãn được dán đúng chỗ, mép nhãn không bị quăn, không đùn gạt chảy keo sang các vị trí khác.
Sau khi giao chiếc máy đầu tiên cho xưởng nông dược Long hiệp với giá thành chỉ bằng ½ so với máy nhập ngọai (12.000 USD), hợp đồng thứ hai của MDNTD đã được ký kết với Công ty Khử trùng Việt nam.
Hiện anh rất vui và hy vọng nhiều vào những dây chuyền chiết rór vô chai đã cungcấp trước đây (chẳng hạn như, khách hàng sẽ tìm đến trung tâm để hòan chỉnh dây chuyền đã có) và những dây chuyền sẽ làm sắp tới. Ngòai dự định mang MDNTD tham gia vào “Hội thi Sáng tạo kỹ thuật TP.HCM 1999”, anh vẫn còn nhiều ý tưởng mà “Mình chưa thể tiết lộ được vào lúc này!”. Với anh kỹ sư ít nói này, mỗi câu anh nói ra dường như không vuợt quá 10 từ không hơn không kém…
Trần Vũ Nghi. Tạp chí Khoa học kỹ thuật kinh tế số 27 * 1999