ĐỀ ÁN 112 MỘT MINH CHỨNG CHO CÂU NÓI CỦA KMAX ‘Trong khoa học không có con đường nào bằng phẳng …’ Lúc đầu tôi được nghe nói về đề án 112 từ một anh bạn vong niên đã về hưu, rồi từ một người thân làm ngân hàng và cuối cùng là từ một chuyên viên tin học trẻ. Lúc đó tôi mới để ý tìm hiểu xem sao báo chí chưa thấy nói gì. Cuối cùng cũng thấy báo Sài gòn có vài bài và tạp chí thế giới vi tính PC-World có bài viết về việc này. Tuy nhiên cách nhìn nhận vấn đề của các nhà báo có khác với các nhà chuyên môn trong ngành công nghệ thông tin. Các bài viết trên báo Sài gòn thông tin nhân viên Nguyễn Công Hóa của đề án 112 tố cáo sự trì trệ và thất thóat bạc tỷ của chủ nhiệm đề án này … thông tin thì đúng nhưng xử lý thông tin thì chưa đúng bằng bài viết : Dự án 112 khó khăn của người đi trước … trên tạp chí chuyên ngành công nghệ thông tin PC-World. Giới chuyên ngành nhận định rằng đây là một dự án qúa lớn, không chỉ liên quan đến các cơ quan hành chính mà là vấn đề liên ngành cần có những văn bản pháp chế mới của chính phủ. Nghĩa là dự án lớn này cần phải đầu tư rất nhiều tiền bạc, và cần phải được sự hỗ trợ tạo thuận lợi từ Thủ tướng chính phủ ban hành các văn bản liên ngành và sự giúp đỡ của các bộ ngành liên quan. Vì là những người đi trước họ sẽ gặp phải nhưng khó khăn này là những hiểu lầm về tiền bạc, là đụng chạm với các ngành bộ khác trong việc áp dụng cái mới trong khi tư tưởng chưa thông và lấy thông tin xây dựng cơ sở dữ liệu Database, trong khi chưa có các văn bản pháp luật hỗ trợ cho các vấn đề này. Đúng như phản ảnh của một chuyên viên làm việc trong đề án: Khi làm các phần nhỏ dự án liên quan đến các cơ quan, các ngành họ yêu cầu phải thêm khỏan này khỏan kia, nếu không đưa vào thì họ không chịu ký, làm như việc của mình chứ không phải việc của họ, mà đã là công việc thì phải có chi có thu, Còn việc lấy thông tin để lập cơ sở dữ liệu database cho dự án cũng gặp khó khăn: chẳng cơ quan, ngành bộ nào muốn tiết lộ các dữ liệu của mình, ngọai trừ là báo cáo cho cấp trên trực tiếp, hoặc phải có văn bản cụ thể từ thủ tướng cho nên tiến trình rất chậm. Tuy nhiên vấn đề này chỉ những người thông thạo chuyên môn mới hiểu. Còn đối với báo chí và dư luận để mong họ hiểu thì chỉ có thể nói những câu chuyện ví dụ như: Tầm cỡ tiền bạc giàu nhất thế giới như Bingate là mới chỉ làm đến phần mềm hệ điều hành Windows, còn thì chỉ mơ đến ý tưởng thuơng mại điện tử E-Commerce chứ chưa làm được. Đủ hiểu dự án chính phủ điện tử E-Government sẽ chi và thu tiền bạc còn nhiều đến mức nào. Còn khó khăn của người đi trước thì câu nói của Kmax luôn luôn đúng: “Trong khoa học không có con đường nào bằng phẳng, mà chỉ có những con đường gập ghềnh khúc khủyu đầy chông gai …”. Ngay cả trong khoa học xã hội thì minh chứng lịch sử như vụ án Lệ chi viên khi nghi ngờ Nguyễn trãi giết vua Lê cũng đã bị xử trước rồi mới được minh oan. Vụ 112 cũng tương tự bị nghi oan vì có chữ chính phủ là định đứng đầu chính phủ mới??? Hoặc mở đầu trang sử chống ngọai xâm của Việt nam là anh hùng dân tộc Thánh Gióng. Khó khăn của người đi trước lúc đó dám chống lại giặc ngọai xâm từ một nước lớn là chẳng được gì cả: quyền chức không; gia đình vợ con không, một mái nhà cũng không, thậm chí một cái họ của người cha cũng không ??? Nhưng những người đi sau thì được thừa hưởng tất cả từ đất nước hòa bình độc lập đến mái ấm gia đình và cả ngôi vua nữa…. Báo chí hay dư luận xã hội về những vấn đề gay go này thì cũng chỉ dừng ở mức “văn học hiện thực phê phán” thời Việt nam những năm trước 1945 mà thôi. Có khi nào đã có kịp một dòng “văn học hiện đại” may ra mới kịp minh oan trước khi xử hay không? Tôi cũng có một vài kinh nghiệm tương tự khi làm việc cùng với Nguyễn Văn Đua khi còn là chủ nhiệm dự án khu đô thị mới Thủ thiêm, sau vài năm cảm thấy tiến trình chậm là phải kêu lên ngay “Dự án này qúa lớn, phải tăng thêm quyền lực”. Hoặc với Nguyễn Thiện Nhân khi còn là giám đốc sở khoa học công nghệ và môi trường chủ một dự án về công nghệ thông tin nhỏ hơn nhiều E-Government: Mạng Intranet và Internet cho trung tâm thông tin khoa học công nghệ và trang citiweb: Mr.Nhân đã phải than thở là “tốn qúa nhiều tiền” mà báo tuổi trẻ còn phê phán trang city web là bộ mặt của thành phố Hồ Chí Minh mà làm quá sơ sài không bằng một trang web của tư nhân, nội bộ thì phức tạp có thạc sĩ vi tính làm một phần mềm mà giao diện qúa thô sơ và xấu, không phải họ không làm được một giao diện đẹp đầy đủ như lúc họ học ở nhà trường, có điều họ lo cho mình sợ “người đi trước rước người đi sau” nên làm cầm chừng còn lo thủ thân. Trang cityweb sơ sài ít cập nhật thông tin vì cơ sở dữ liệu rỗng tuếch do chẳng cơ quan doanh nghiệp nào chịu cung cấp thông tin của mình… Khi nói những kinh nghiệm này cho anh bạn đồng nghiệp trong dự án 112 thì được trả lời: đã báo cáo đề đạt rất nhiều, đã nói rất nhiều lần, kêu ca rất nhiều mà chẳng ai chịu nghe cả. Nếu vậy thì qủa là qúa khó, lúc đó còn chẳng ai thông cảm, để đến như bây giờ thì khó nói lắm, thậm chí không nói được nũa. Vậy thì tôi còn một kinh nghiệm khác rút ra từ việc copy kinh nghiệm của hai sếp trước khi tự mình phải gánh vác hậu qủa. Đó là khi tôi làm giám đốc một trung tâm khi lắp đặt dây chuyền tái chế nhựa và sản xuất túi nilon. Lúc đầu công việc trôi chảy nội bộ giám đốc và chủ tịch hội đồng quản trị đều nhất trí, cả chủ và khách đều vui vẻ ra nhà hàng liên hoan. Nhưng đến dây chuyền sản xuất bao rút màng co còn mới mẻ, có nhiều vấn vấn đề phải suy nghĩ thì công việc trì trệ. Lại bất đồng ý kiến giữa chủ tịch hội đồng quản trị cứ thúc ép các kỹ sư và công nhân phải làm việc suốt ngày đến nửa đêm vẫn chưa cho nghỉ. Trong khi giám đốc thì đề nghị phải tìm cho ra nguyên nhân làm cho màng co đùn lên chưa đều dễ bị cháy, rách. Thứ hai là không thể thúc ép nhân viên làm việc quá sức, vi phạm an tòan lao động. Chỉ làm việc đủ 8 giờ, nếu làm ca phải thay người khác và có bữa ăn giữa ca. Nếu không càng mệt mỏi, không giải quyết được vấn đề mà còn có thể xảy ra tai nạn lao động. Nhưng chủ tịch HĐQT không nghe vẫn ép làm việc. Chỉ đến khi qúa nửa đêm có tiếng nổ khói bốc mù mịt khắp xưởng mới chịu dừng. Lần sau chắc nghĩ do giám đốc kêu ca này nọ mới xảy ra chuyện, nên chủ tịch HDQT tự dẫn nhân viên đi làm để giám đốc ở lại lo chuyện công ty. Sự việc lại tái diễn y như cũ, nhưng lần này nghiêm trọng hơn. Khi tới khuya mà máy đùn màng co vẫn trong tình trạng trục chặc, cả chủ lẫn khách đều mệt mỏi rồi lời qua tiếng lại. Khách bỏ về trong đêm, hai kỹ sư chở nhau đã đâm vào bánh sau của xe tải, chiếc xe dream cong veo, hai người văng ra ngòai, người ngồi sau còn tỉnh táo, người cầm lái thì á khẩu luôn phải chở vào bệnh viện Triều an cấp cứu. Sáng hôm sau nghe tin tôi vội vàng đi giải quyết hậu qủa, may là chỉ thiệt hại về của còn người thì không có ai bị sao. Sau vụ này tôi suy nghĩ nếu cứ không nghe lời chuyên môn thế này thì tất yếu sẽ xảy ra hậu qủa, nên lặng lẽ chuyển sang làm việc khác, các kỹ sư khác cũng vậy. Có người hỏi sao công sức của mình làm ra lại bỏ đi dễ dàng thế. Tôi nghĩ rằng mọi việc đều phải trả giá nhưng cái giá là tính mạng con người thì không chấp nhận được. Trên thế giới ứng dụng công nghệ thông tin cho các cơ quan quản lý nhà nhà nước và doanh nghiệp người ta đã làm cả rồi. Cho nên ở Việt nam cũng phải làm, đã làm được như vậy là tốt và còn phải tiếp tục hoàn thiện hơn nữa. Nếu không làm gì chỉ rình tranh phá thì dễ: chỉ nhìn khía cạnh tiền chi ra là 200 tỷ rồi tạo dư luận, chụp mũ những người đang phải gánh vác khó khăn đi trước . Phải biết rằng mỗi sự vật và hiện tượng đều có hai mặt đối lập luôn gắn bó, đấu tranh và hỗ trợ nhau phát triển theo quy luật mâu thuẫn (hoặc thuyết âm dương). Như vậy đồng thời phải nhìn cả mặt kia là tiền thu vào sẽ không chỉ tương đương với vài trăm tỷ mà còn là vô giá khi đưa vị thế Việt nam ngang bằng các nước trong khu vực. Khi Galile phát hiện ra trái đất quay, cả thế giới không chấp nhận, nhưng từ trên giàn hỏa bước xuống vẫn cứ nói “dù sao thì trái đất vẫn quay”. Một phát minh khoa học với thời đại hiện nay thi ai cũng hiểu và công nhận mà bước đầu gian nan và phải trả giá đắt như vậy. Những đồng nghiệp chuyên môn cũng đã hiểu, dám nói và dám dù sao cũng vẫn phải minh oan để họ tiếp tục dám làm việc và giữ vững thành qủa của mình trong dự án 112: E-Government.